Ima li hljeba u nevladinom sektoru?
Koliko ih je, a ništa ne rade. Sve su to plaćenici koji raji bacaju prašinu u oči. Niko od njih dobra nije vidio. To su najčešći komentari koje ćete dobiti ako kojim slučajem zatražite komentar na rad nevladinih organizacija ili važnost postojanja građanskog društva u Bosni i Hercegovini.
Organizacije građanskog društva najčešće predstavljaju podršku vladinom sektoru u rješavanju brojnih društvenih problema, nastoje razviti partnerstva sa vlastima i doprinijeti zajednici kroz realizaciju zajedničkih programa, projekata i inicijativa, ali one su i poslodavac koji može kreirati značajan broj radnih mjesta.
Na nevladin sektor se učestalo gleda kao na sektor u kojem uglavnom rade volonteri, kao na organizacije koje su isključivo korisne za sticanje radnog iskustva, znanja i vještina tokom srednjoškolskog ili univerzitetskog obrazovanja. Tako je u Bosni i Hercegovini, međutim one u svijetu predstavljaju ravnopravnog poslodavca kao što je to vladin, privredni ili akademski sektor.
U Bosni i Hercegovini nije poznat tačan broj nevladinih organizacija, odnosno udruženja i fondacija, jer su mnoge od njih samo registrovane ali nisu i aktivne. Prema podacima Porezne uprave FBiH, u FBiH registrovana su 1.083 udruženja koja zapošljavaju barem jednu osobu po osnovu ugovora o radu. Da budemo precizniji, 3.370 osoba je trenutno po osnovu ugovora o radu zaposleno u nevladinom sektoru u FBiH. To znači da jedna nevladina organizacija u prosjeku zapošljava tri osobe.
Iako bi mogle dati veliki doprinos na tržištu rada, nevladine organizacije nerijetko su isključene iz programa aktivnih mjera zapošljavanja. Najčešće je fokus na privatnom sektoru, dok su potencijali za zapošljavanje u nevladinom sektoru potpuno zaboravljeni i neiskorišteni.
Treba znati da su brojne nevladine organizacije ujedno i poslodavci koji zapošljavaju ljude, plaćaju direktne i indirektne poreze, te ih u tom kontekstu treba posmatrati kao neku vrstu ekonomske grane.
Nevladine organizacije ne samo da nude prostor za volontiranje i sticanje različitih vještina koje mladima nisu dostupne tokom srednjoškolskog i fakultetskog obrazovanja već bi mogle biti i ravnopravan konkurent na tržištu rada. I u Bosni i Hercegovini, kao i u drugim zemljama, nevladin sektor ima značajnu ulogu u razvoju društva, promociji i zaštiti prava i slobode pojedinca, jednakosti, ravnopravnosti i vladavini prava, a pri tome i ekonomski potencijal.
Ne bi bilo na odmet da se postojanje i rad nevladinog sektora sagledaju iz druge perspektive.
Činjenica je da kada se govori o broju nevladinih organizacija te brojke izgledaju zastrašujuće. Činjenica je i da sve nevladine organizacije nisu jednako kvalitetne ili transparente, ali kao i u svim drugim oblastima kvalitet treba prepoznati, a potencijale iskoristiti.
Mali vodič za početnike:
Pravni okvir djelovanja organizacija građanskog društva je regulisan kroz Zakon o udruženjima i fondacijama Bosne i Hercegovine, Zakon o udruženjima i fondacijama Federacije BiH, Zakon o udruženjima i fondacijama Republike Srpske, te Zakon o udruženjima i fondacijama Brčko Distrikta.
Pravni oblik organizacija građanskog društva u Bosni i Hercegovini je udruženje koje je moguće registrovati na nivou države, entiteta, kantona i Brčko Distrikta, u zavisnosti od sjedišta i teritorije na kojoj namjeravaju da djeluju. Organizacije koje imaju namjeru da djeluju na cijeloj teritoriji BiH zahtjev za upis u registar udruženja i potrebnu dokumentaciju podnose Ministarstvu pravde BiH. Organizacije sa sjedištem u FBiH registruju se na nivou kantona u čijem sastavu se nalazi njihova općina/grad i to pri Ministarstvu pravde, a na nivou FBiH pri Ministarstvu pravde FBiH. Nevladine organizacije koje sjedište imaju u Republici Srpskoj zahtjev za upis u registar udruženja građana i potrebnu dokumentaciju podnose nadležnom osnovnom sudu.
Izvor: Mreža za izgradnju mira
